Μεταξύ 22 και 24 Αυγούστου 2023 αναμένεται να πραγματοποιηθεί στη Νότια Αφρική η 15η σύνοδος κορυφής ηγετών των χωρών μελών των λεγόμενων BRICS, μια ονομασία που έδωσε ο οικονομολόγος και πρώην στέλεχος της Goldman Sachs, Jim O’Neill, για να περιγράψει το γκρουπ που έχουν ιδρύσει η Βραζιλία, η Ρωσία, η Ινδία, η Κίνα και η Νότια Αφρική.
Η φετινή συνάντηση είναι από κάθε άποψη σημαντική και αυτό κυρίως για τρείς λόγους.
Ο πρώτος λόγος αφορά τους συμμετέχοντες. Ενώ θα παρευρεθούν στη σύνοδο κορυφής οι ηγέτες της Νοτίου Αφρικής, της Κίνας, της Ινδίας και της Βραζιλίας, η Ρωσία θα εκπροσωπηθεί από τον υπουργό εξωτερικών της χώρας και όχι τον Ρώσο πρόεδρο λόγω του εντάλματος σύλληψης που εκκρεμεί σε βάρος του από το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο, όπου οι αποφάσεις του δεσμεύουν την Νότια Αφρική που φιλοξενεί τη συνάντηση. Είναι ένα μικρό δείγμα του πως κάποιες αποφάσεις αναδεικνύουν τα όρια απέναντι σε αναθεωρητικές στρατηγικές και ηγεσίες.
Ο δεύτερος λόγος αφορά την ρεαλιστική αποτίμηση του τι πέτυχε τελικά ως τώρα αυτό το γκρουπ κρατών, διότι πολλά ακούγονται και γράφονται, αλλά στην πραγματικότητα πολύ λίγα έχουν γίνει. Το μόνο στοιχείο που συνδέει τα κράτη που συμμετέχουν στην πρωτοβουλία των BRICS είναι η κοινή τους φιλοδοξία να αποτελέσουν μια εναλλακτική απέναντι στη Δυτική κυριαρχία και να προωθήσουν τα συμφέροντα αυτού που ονομάζουν ως «Παγκόσμιο Νότο», έναντι των συμφερόντων του (πλούσιου και ιμπεριαλιστικού, όπως πιστεύουν) Βορρά. Θέλουν, λοιπόν, να αποτελέσουν το οικονομικό και γεωπολιτικό αντίβαρο στη Δύση.
Ωστόσο, στην πραγματικότητα πολύ λίγα έχουν κάνει για να το πετύχουν. Σε επίπεδο χρηματοδοτήσεων, σε όλα τα χρόνια ύπαρξής τους το χρηματοδοτικό εργαλείο του γκρουπ, η New Development Bank (NDB), έχει δώσει ως οικονομική και αναπτυξιακή βοήθεια σε τρίτα κράτη μόλις το 1/3 των χρημάτων που δαπανά ετησίως η Παγκόσμια Τράπεζα για τον ίδιο σκοπό. Στις αποφάσεις που αφορούν την προστασία του περιβάλλοντος και που σύντομα θα είναι κύρια συνιστώσα των παγκόσμιων πολιτικών και οικονομικών σχέσεων, δεν έχουν καταφέρει να έχουν κάποια επιρροή καθώς είναι τα κράτη εκείνα που επιβαρύνουν το περιβάλλον περισσότερο από οποιοδήποτε άλλο και χωρίς εναλλακτικό πλάνο.
Ο τρίτος λόγος που κάνει σημαντική την φετινή συνάντηση των BRICS είναι οι διαφορετικές επιδιώξεις των κρατών μελών. Οι χώρες που μετέχουν της πρωτοβουλίας των BRICS είναι χώρες με ειδικό βάρος στις διεθνείς σχέσεις. Είναι λογικό, λοιπόν, να θέλουν να ενταχθούν στο γκρουπ και άλλα κράτη, με επίσης ισχυρή παρουσία και ρόλο στο διεθνές σύστημα, όπως είναι η Σαουδική Αραβία, η Αίγυπτος, η Αργεντινή, κά. Περισσότερα από 40 κράτη έχουν εκδηλώσει ενδιαφέρον να συμμετέχουν.
Η Κίνα είναι υπέρ της διεύρυνσης του γκρουπ με νέα μέλη, διότι ως η ισχυρότερη χώρα των BRICS και με συμφέροντα αύξησης της επιρροής της παγκοσμίως, ενδιαφέρεται να «ηγείται» ενός διευρυμένου σχήματος που θα μπορεί τότε να επηρεάζει τη λήψη των διεθνών αποφάσεων.
Ομοίως και η Ρωσία, λόγω και της κατάστασης στην οποία έχει βρεθεί με τον πόλεμο στην Ουκρανία, ενδιαφέρεται για ένα διευρυμένο γκρουπ κρατών, διότι αυτό θα αύξανε τις αλληλεξαρτήσεις της διεθνώς.
Αντίθετα η Ινδία αντιδρά έντονα σε κάθε προοπτική διεύρυνσης των BRICS με νέα μέλη.
Την ίδια ώρα, η πρόταση του προέδρου της Βραζιλίας για ένα κοινό νόμισμα των BRICS, θεωρείται από τα υπόλοιπα μέλη ως πολύ πρώιμη και δεν πρόκειται να απασχολήσει τη φετινή σύνοδο, θέμα της οποίας θα είναι οι σχέση των BRICS με τα κράτη της Αφρικής.
Με αφορμή τη φετινή σύνοδο κορυφής των BRICS ζητήθηκε η γνώμη του Jim O’Neill από τους Financial Times, για την πορεία του γκρουπ όλα αυτά τα χρόνια. Η απάντησή του αντικατοπτρίζει σε μεγάλο βαθμό την πραγματικότητα. Είπε χαρακτηριστικά, «…δεν ξέρω τι επιχειρούν να πετύχουν, πέρα από ισχυρούς συμβολισμούς».
