Του Παντελή Μαραβέλια*
Ο πόλεμος στην Ουκρανία αποκτά ολοένα και περισσότερο χαρακτηριστικά σύγκρουσης φθοράς – φθοράς όχι μόνο μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας, αλλά σχεδόν φθοράς των αντοχών ολόκληρου του διεθνούς συστήματος – και διάρκειας.
Η μη ανανέωση της Συμφωνίας των Σιτηρών από την πλευρά της Ρωσίας, δηλαδή της μη εγγύησης από την πλευρά των Ρώσων για ασφαλείς φορτώσεις Ουκρανικών σιτηρών από λιμάνια της Μαύρης Θάλασσας προς εξαγωγή, αποτελεί ακόμη μία κίνηση στη σκακιέρα αλληλοσυγκρουόμενων συμφερόντων γύρω από αυτή τη σύγκρουση φθοράς και διάρκειας.
Και φαίνεται πως γύρω από αυτό το ζήτημα υπάρχει έντονο παρασκήνιο, στο οποίο η Τουρκία παίζει καταλυτικό ρόλο, κοιτάζοντας και εκείνη τα συμφέροντά της μέσα σε διάφορα πλαίσια συμφερόντων.
Ως προς τη Ρωσία: Μετά την αρχική συμφωνία του Τούρκου Προέδρου Ερντογάν και του Ρώσου Προέδρου Πούτιν να έχουν μια συνάντηση πριν το τέλος του καλοκαιριού, ο τούρκος ηγέτης πιέζει η συνάντηση με τον ρώσο ομόλογό του να πραγματοποιηθεί εντός του Αυγούστου και προφανώς τα δυο υπουργεία εξωτερικών είναι σε διαρκή επαφή ώστε η συνάντηση να φέρει και μια νέα συμφωνία, όπου είναι σχεδόν βέβαιο πως η Ρωσική πλευρά θα προβάλλει υπερβολικές αξιώσεις, τις οποίες θα μετριάσει σε ένα τελικό κείμενο – αν υπάρξει συμφωνία – η Τουρκική πλευρά για να καταδειχθεί και ο κομβικός ρόλος της τουρκικής διπλωματίας. Άλλωστε, αυτό το παιχνίδι φαίνεται να είναι καλά συμφωνημένο μεταξύ Τουρκίας και Ρωσίας, αφού η Τουρκία είναι η μόνη ισχυρή χώρα στο Δυτικό στρατόπεδο που προωθεί την ρωσική ατζέντα σε διεθνή φόρα.
Ως προς τις ΗΠΑ: Νωρίτερα το Σάββατο 5 Αυγούστου υπήρξε τηλεφωνική επικοινωνία μεταξύ του Αμερικανού υπουργού εξωτερικών κ. Blinken με τον Τούρκο ομόλογό του κ. Fidan. Σκοπός της επικοινωνίας ήταν να ενημερωθεί η αμερικανική πλευρά για την πορεία των συζητήσεων της Τουρκίας με όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη στη Συμφωνία των Σιτηρών, καθώς και για το αν υπάρχουν νεότερες εξελίξεις σχετικά με μια συνάντηση Ερντογάν – Πούτιν. Να σημειώσουμε πως η Τουρκία δεν είναι μέλος του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου και έτσι δεν δεσμεύεται από τις αποφάσεις του, γεγονός που συνεπάγεται την ασφάλεια του Ρώσου προέδρου αν η συνάντηση των δυο ηγετών πραγματοποιηθεί σε τουρκικό έδαφος.
Ως προς την ΕΕ: Εύλογη ανησυχία για την πορεία των συνομιλιών που έχει η Τουρκία με την Ρωσία ουσιαστικά για μια νέα Συμφωνία των Σιτηρών, έχει φυσικά και η Ευρωπαϊκή Ένωση, στη γειτονιά της οποίας διεξάγεται αυτός ο πόλεμος φθοράς και που πλέον τα λιμάνια της κινδυνεύουν από ρωσικές επιθέσεις. Η μεγαλύτερη ανησυχία ωστόσο των Βρυξελλών είναι η ασφάλεια των τροφίμων στα κράτη της Αφρικής, που εξαρτώνται από τα σιτηρά της Μαύρης Θάλασσας για να συντηρήσουν τον πληθυσμό τους. Αν προστεθεί στην γεωπολιτική αστάθεια του Σαχέλ και λιμός, τότε οι μεταναστευτικές ροές από τις βόρειες ακτές της Αφρικής προς την Ευρώπη θα τινάξουν την σταθερότητα της ΕΕ στον αέρα! Καλώς ή κακώς η πολιτική και κοινωνική σταθερότητα της ΕΕ είναι για ακόμη μια φορά στα χέρια της Τουρκίας, όπως ήταν το 2015-16 με την κρίση στη Μεσοποταμία.
Ευκαιρία για την Ελλάδα: Αναμφισβήτητα ο πόλεμος στην Ουκρανία δημιούργησε νέες προοπτικές για το στρατηγικό λιμάνι της Αλεξανδρούπολης και τον συνδυασμό μεταφορικών διευκολύνσεων που το συνοδεύουν (στρατηγικές αεροπορικές, λιμενικές και σιδηροδρομικές διευκολύνσεις). Στην αρχή η χρησιμότητά του φαινόταν να έχει συγκυριακό χαρακτήρα. Σήμερα, όπως εξελίσσονται τα πράγματα, φαίνεται πως η στρατηγική σημασία της Αλεξανδρούπολης θα έχει διαρκή χαρακτήρα. Για να μην χαθεί, λοιπόν, η ευκαιρία που παρουσιάζεται για την χώρα μας, θα πρέπει να προχωρήσουν με ταχύτατους ρυθμούς τα σχέδια επενδύσεων γύρω από τον λιμένα και το σιδηροδρομικό δίκτυο που διατρέχει ολόκληρο το νομό Έβρου. Ενδεχομένως να συνδυαστούν οι ενέργειες επί Ελληνικού εδάφους με ένα ευρωπαϊκό πρόγραμμα αναβάθμισης του σιδηροδρομικού δικτύου από τον Έβρο ως και τις ακτές της Εσθονίας. Η Τουρκία έχει αντιληφθεί καλά τη στρατηγική σημασία της Αλεξανδρούπολης και είναι αυτή τη στιγμή σε μία κατάσταση από την οποία η συνέχιση της κρίσης στη Μαύρη Θάλασσα επικαιροποιεί τον ρόλο της Άγκυρας στην παγκόσμια διπλωματία, αλλά ταυτόχρονα ενισχύει και τον ρόλο της Αλεξανδρούπολης, ενώ από την άλλη, το τέλος αυτής της κρίσης, θα βρει τον νομό Έβρου με στρατηγικές υποδομές για εμπορική αξιοποίηση και την Τουρκία με λιγότερα όπλα στα χέρια της για διπλωματικές πιέσεις. Το λυπηρό στην περίπτωση της Ελλάδας, όπως μας έχουν τονίσει αρκετές φορές παράγοντες του νομού Έβρου, είναι πως αν δεν είχε προκύψει η κρίση στη Μαύρη Θάλασσα και το ενδιαφέρον των ΗΠΑ, οι αρχές του λιμένα της Αλεξανδρούπολης θα πάλευαν ακόμη να πείσουν την Αθήνα για την στρατηγική αξία των υποδομών της περιοχής για τη χώρα και την ΕΕ…
*Ο Παντελής Μαραβέλιας είναι Δημοσιογράφος και Διευθυντής της Διπλωματικής Επιθεώρησης GR Diplomatic Review.
