Του Παντελή Μαραβέλια
Οι BRICS, δηλαδή η ομάδα των κρατών της Βραζιλίας, της Ρωσίας, της Ινδίας, της Κίνας και της Νοτίου Αφρικής, ολοκληρώνοντας τις εργασίες της 15ης συνάντησης των ηγετών τους, από τα σαράντα και πλέον κράτη που έχουν υποβάλλει αίτημα συμμετοχής στο γκρουπ, κάλεσαν επίσημα σε συμμετοχή έξι κράτη. Κάλεσαν συγκεκριμένα τη Σαουδική Αραβία, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, την Αίγυπτο, το Ιράν, την Αιθιοπία και την Αργεντινή. Τα νέα κράτη θα γίνουν επίσημα μέλη την 1η Ιανουαρίου του 2024.
Η απόφαση είναι ιστορική, όπως χαρακτηριστικά δήλωσε ο Κινέζος Πρόεδρος. Και πράγματι είναι τέτοια, καθώς με αυτή την απόφαση έρχονται στο προσκήνιο μια σειρά θέματα, που τουλάχιστον επί της αρχής, συνιστούν σημαντική μεταβολή των ισορροπιών στο παγκόσμιο σύστημα.
Πριν τη φετινή σύνοδο, τα μέλη των BRICS προσέρχονταν στη συνδιάσκεψη με 2+1 διαφορετικές γραμμές στα καίρια ζητήματα που τους απασχολούν.
Η Κίνα και η Ρωσία θέλουν τους BRICS ως ένα ανταγωνιστικό μπλοκ κρατών, απέναντι στα Δυτικά μπλοκ, κυρίως αυτό των G7. Η διεύρυνση λοιπόν του γκρουπ με νέα κράτη-μέλη ήταν ο κύριος στόχος τους.
Αντίθετα, η Βραζιλία και η Ινδία απορρίπτουν την ιδέα σχηματισμού των BRICS ως ανταγωνιστικού θεσμού απέναντι στους G7 και θα επιθυμούσαν την εμβάθυνση των σχέσεων μεταξύ των σημερινών μελών, παρά την διεύρυνση του γκρουπ με νέα μέλη.
Μια τρίτη γραμμή είναι αυτή της Νοτίου Αφρικής που θέλει τα κράτη της Αφρικής να αποκτήσουν ισχυρότερη επιρροή στις παγκόσμιες αποφάσεις.
Η απόφαση της συνόδου δείχνει πως τελικά υπήρξαν ουσιαστικές συζητήσεις μεταξύ των μελών και πολύ σημαντικές διαφοροποιήσεις από όσα ξέραμε ως σήμερα.
Ποιες είναι οι αλλαγές:
- Οι BRICS συγκροτήθηκαν το 2009 και το 2010 εισήλθε στο γκρουπ η Νότιος Αφρική. Μετά από 13 χρόνια, έχουμε νέα διεύρυνση και το γκρουπ θα έχει πλέον 11 κράτη-μέλη, που συγκεντρώνουν περίπου το 40% του παγκόσμιου πληθυσμού και το ένα τέταρτο του παγκόσμιου ΑΕΠ.
- Η διεύρυνση αυτή δεν έγινε τυχαία, ούτε τυχαία κάμφθηκαν οι αντιρρήσεις της Βραζιλίας και της Ινδίας στη διεύρυνση. Από τα 6 νέα κράτη, τα τρία (Σαουδική Αραβία, ΗΑΕ και Ιράν) είναι ενεργειακοί γίγαντες. Υπολογίζοντας και τη Ρωσία στην ενεργειακή εξίσωση, τότε το γκρουπ αποκτά σημαντικό ειδικό βάρος, ικανό να στηρίξει άλλες φιλοδοξίες όπως είναι για παράδειγμα η δημιουργία ενός κοινού νομίσματος, ανταγωνιστικού του δολαρίου.
- Ανεξάρτητα από τις διαφορετικές στοχεύσεις της ομάδας Κίνα-Ρωσία και της ομάδας Βραζιλία-Ινδία, οι BRICS νομοτελειακά πλέον θα λειτουργήσουν ανταγωνιστικά των G7, διότι με τις δυτικές κυρώσεις μπλοκάρεται η απρόσκοπτη λειτουργία του χρηματοδοτικού τους βραχίονα – της New Development Bank – καθώς και οι συναλλαγές με τα μέλη Ρωσία και Ιράν.
- Μετά το τέλος της συνόδου, η δήλωση του Βραζιλιάνου προέδρου Λούλα είναι δηλωτική μιας σημαντικής ποιοτικής διαφοροποίησης στην αντίληψη των διεθνών υποθέσεων, εντελώς διαφορετική από αυτή που κατά το δοκούν χρησιμοποιείται από τη Δύση. Σε ερώτηση των δημοσιογράφων αν η απόφαση των BRICS σημαίνει πως θα κινηθούν ανταγωνιστικά των G7, ο κ. Λούλα απάντησε πως δεν βλέπει κάτι τέτοιο, καθώς όπως είπε «αυτό που μετρά είναι η χώρα και όχι το ποιος τη διοικεί».
Σε περίπου 3 εβδομάδες θα έχουμε την ετήσια σύγκλιση της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ στη Νέα Υόρκη και ξεχωριστής σημασίας είναι η άποψη του Γενικού Γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών γι αυτή την εξέλιξη. Άλλωστε, οι BRICS δεν κρύβουν πως στόχος τους είναι η προώθηση μεταρρυθμίσεων στη σύνθεση και τον τρόπο λειτουργίας του Συμβουλίου Ασφαλείας, καθώς και αλλαγές στο ΔΝΤ και στην Παγκόσμια Τράπεζα.
Ο ΓΓ του ΟΗΕ δεν έκρυψε την στήριξή του να υπάρξουν αλλαγές, αποφεύγοντας ωστόσο να κρίνει αν οι εξελίξεις με τους BRICS θα οδηγήσουν τελικά σε ένα νέο συγκρουσιακό σκηνικό μεταξύ του λεγόμενου Παγκόσμιου Νότου και της Δύσης ή σε ένα νέο πλαίσιο συνεργασίας. Συγκεκριμένα ανέφερε ότι «οι σημερινές δομές παγκόσμιας διακυβέρνησης αντιπροσωπεύουν τον κόσμο του χθες. Εάν θέλουν οι πολυμερείς θεσμοί να είναι πραγματικά διεθνείς, θα πρέπει να μεταρρυθμιστούν, ώστε να αντικατοπτρίζουν τις σημερινές πραγματικότητες πολιτικής και οικονομικής ισχύος.
Το βέβαιο είναι πως η φετινή απόφαση των BRICS συνιστά σημαντική μεταβολή στις παγκόσμιες ισορροπίες. Το αν αυτή θα διαρκέσει και τι μορφή θα πάρει μένει να το δούμε. Όπως επίσης μένει να δούμε το πώς θα αντιδράσει η Δύση. Σε κάθε περίπτωση, οι περισσότεροι αναγνωρίζουν πως, είτε συνεργατικά είτε συγκρουσιακά, το παγκόσμιο σύστημα πρέπει να αλλάξει.
