Μια ολόκληρη εποχή, ένα σημαντικό στάδιο της ιστορίας του σύγχρονου Αζερμπαϊτζάν συνδέεται με το όνομα και τις δραστηριότητες του μεγάλου ηγέτη Χεϊντάρ Αλίγιεφ.Οι σημερινές επιτυχίες του ανεξάρτητου Αζερμπαϊτζάν είναι το αποτέλεσμα της διορατικής στρατηγικής και των προσπαθειών του.
Η εποχή της διακυβέρνησης στο Σοβιετικό Αζερμπαϊτζάν
Η επιτυχημένη ηγεσία του Αζερμπαϊτζάν για μεγάλο χρονικό διάστημα, καθώς και υπό διάφορες κοινωνικοπολιτικές μορφές διακυβέρνησης και σε διάφορα ιδεολογικά πλαίσια με στόχο τη συνεχή ανάπτυξη της χώρας, δημιουργεί μια συγκεκριμένη εντύπωση για τον μεγάλο ρόλο του Χεϊντάρ Αλίγιεφ στην ιστορία της χώρας του.
Η πρώτη φάση της ηγεσίας του Αζερμπαϊτζάν υπό τον Χεϊντάρ Αλίγιεφσυνέπεσε με την περίοδο του Σοβιετικού Αζερμπαϊτζάν ως μίας από τις Δημοκρατίες της Σοβιετικής Ένωσης. Στις 14 Ιουλίου του 1969, στην τακτική ολομέλεια της Κεντρικής Επιτροπής του Κομμουνιστικού Κόμματος του Αζερμπαϊτζάν, εξελέγη Πρώτος Γραμματέας της Κεντρικής Επιτροπής του Κομμουνιστικού Κόμματος του Αζερμπαϊτζάν και έγινε επικεφαλής της Δημοκρατίας του Αζερμπαϊτζάν.
Χρησιμοποιώντας όλες τις δυνατότητές του ο Χεϊντάρ Αλίγιεφ πέτυχε την υλοποίηση μιας σειράς σημαντικών οικονομικών έργων στο Αζερμπαϊτζάν. Κατά τη διάρκεια της ηγεσίας του στη Δημοκρατία του Αζερμπαϊτζάν η αποτελεσματική χρήση των πόρων πετρελαίου και φυσικού αερίου συνέβαλαν σημαντικά στην ανάπτυξη της χώρας.
Κατά τη διάρκεια των 13 ετών (1969-1982) της ηγεσίας του Αλίεφ στη Σοσιαλιστική Σοβιετική Δημοκρατία του Αζερμπαϊτζάν δημιουργήθηκαν εκατοντάδες εργοστάσια, φάμπρικες, μονάδες παραγωγής,λειτούργησαν213 μεγάλες βιομηχανικές επιχειρήσεις. Χάρη σε πολλούς σημαντικούς τομείς παραγωγής το Αζερμπαϊτζάν κατέλαβε μια από τις ηγετικές θέσεις στη Σοβιετική Ένωση. 350 διφορετικά προϊόντα που κατασκευάζονταν στο Αζερμπαϊτζάν εξήχθησαν σε 65 χώρες του κόσμου. Ο όγκος της βιομηχανικής παραγωγής που παρήχθη κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου ήταν ίσος με τον όγκο της παραγωγής των προηγούμενων 50 ετών.
Ως αποτέλεσμα αυτής της δραστηριότητας το Αζερμπαϊτζάν έγινε μία από τις ηγετικές Δημοκρατίες της Σοβιετικής Ένωσης (ΕΣΣΔ) όσον αφορά το επίπεδο ανάπτυξης της οικονομίας, της επιστήμης, των τεχνών, της ιατρικής περίθαλψης και γενικά όσον αφορά την ευημερία των ανθρώπων. Από τις 15 πρώην δημοκρατίες της ΕΣΣΔ μόνο το Αζερμπαϊτζάν, η Ρωσία και η Ουκρανία δε λάμβαναν επιδοτήσεις από τον προϋπολογισμό της Σοβιετικής Ένωσης αλλά αντιθέτως τον αναπλήρωναν.
Περίοδος δραστηριότητας στο Κρεμλίνο
Όλες οι προαναφερθείσες επιτυχίες του Αζερμπαϊτζάν δεν διέφυγαν της προσοχής της Σοβιετικής ηγεσίας. Ως αποτέλεσμα αυτών των επιτευγμάτων το 1982ο Χεϊντάρ Αλίγιεφ προσκλήθηκε στη Μόσχα. Τα χρόνια 1982-1987 η πολιτική του δραστηριότητα ως Πρώτος Αντιπρόεδρος του Υπουργικού Συμβουλίου της ΕΣΣΔ ήταν η περίοδος που όντας στην ηγεσία της Σοβιετικής Ένωσης έλεγχoντας τις στρατηγικές κατευθύνσεις της ΕΣΣΔ, όπως βαριά βιομηχανία,μεταφορές, κατασκευές,ιατρική περίθαλψη, εκπαίδευση και εργασία με τη νεολαία, συνέχιζε να προστατεύει τα συμφέροντα της πατρίδας του Αζερμπαϊτζάν και συνέβαλε στην περαιτέρω ανάπτυξή της. Για παράδειγμα, κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου και με πρωτοβουλία του χτίστηκαν νέα εργοστάσια και φάμπρικες στο Μπακού, τη Γκάντζα, το Σουμγκάιτ, το Μινγκασεβίρ και άλλες πόλεις του Αζερμπαϊτζάν. Πραγματοποιήθηκε η ταχεία κατασκευή σύγχρονων διοικητικών, δημόσιων κτηρίων και πολυκατοικιών που διακρίνονται για τη μνημειακότητά τους και τα εθνικά αρχιτεκτονικά τους χαρακτηριστικά.
Μεγάλη αποστολή – διατήρηση της ανεξαρτησίας
Η μοίρα όρισε έτσι ώστε ο Χεϊντάρ Αλίγιεφ, που πάντα ήθελε την ανεξαρτησία του Αζερμπαϊτζάν, κατεύθυνε όλες τις συνειδητές του δραστηριότητες προς αυτήν την κατεύθυνση δημιουργώντας θεμελιώδεις βάσεις. Ως αποτέλεσμα αυτών των δραστηριοτήτων το Αζερμπαϊτζάν αποκατέστησε την ανεξαρτησία του στις αρχές της δεκαετίας του ’90 του περασμένου αιώνα. Η εμφύλια σύγκρουση που προέκυψε στη χώρα ως αποτέλεσμα της ανικανότητας της κυβέρνησης του Λαϊκού Μετώπου-«Musavat», που ανήλθε στην εξουσία το 1992, η εξαιρετικά δύσκολη κοινωνικοοικονομική κατάσταση στη χώρα καθώς και η συνεχιζόμενη κατοχή των εδαφών του Αζερμπαϊτζάν από την Αρμενία, όχι χωρίς τη βοήθεια των προστάτων της, έθεσαν τη χώρα μπροστά σε άλλη μια απειλή απώλειας της ανεξαρτησίας.
Εκείνες τις κρίσιμες μέρες, όταν η απειλή της απώλειας της ανεξαρτησίας και του μέλλοντος της Δημοκρατίας κρεμόταν πάνω από το Αζερμπαϊτζάν, ο λαός εναπόθεσε την τελευταία του ελπίδα στον Χεϊντάρ Αλίγιεφ και επέμενε να επιστρέψει στην πολιτική ηγεσία του Αζερμπαϊτζάν. Στις 9 Ιουνίου έφτασε στο Μπακού από το Ναχτσιβάν και στις 15 Ιουνίου εξελέγη Πρόεδρος του Ανώτατου Συμβουλίου της Δημοκρατίας του Αζερμπαϊτζάν και λίγο αργότερα, στις 3 Οκτωβρίου του 1993, Πρόεδρος της Δημοκρατίας του Αζερμπαϊτζάν.
Χάρη στη σοφή και διορατική πολιτική του Χεϊντάρ Αλίγιεφ τα πράγματα στο Αζερμπαϊτζάν πήραν θετική πορεία, ο κίνδυνος της διάλυσης της χώρας έχει εξαλειφθεί και οι απόπειρες πραξικοπημάτων από παράνομες ένοπλες ομάδες κατεστάλησαν.
Σημαντικό ιστορικό γεγονός για το Αζερμπαϊτζάν ήταν η υπογραφή, τον Μάιο του 1994, του Πρωτοκόλλου «Μπισκέκ», που προέβλεπε την κατάπαυση του πυρός στο Καραμπάχ. Αυτό είχε μεγάλη πολιτική και οικονομική σημασία για τη χώρα και δεν είναι τυχαίο ότι οι αποφάσεις που ελήφθησαν μετά την ανακοινωθείσα κατάπαυση του πυρός έγιναν η βάση για τη μελλοντική ανάπτυξη του Αζερμπαϊτζάν. 13 πετρελαϊκές εταιρείες-γίγαντες από 8 μεγαλύτερες χώρες συμμετείχαν στο «Συμβόλαιο του Αιώνα», που υπογράφτηκε λίγους μήνες μετά την κατάπαυση του πυρός, στις 20 Σεπτεμβρίου του 1994. Η πολιτικο-οικονομική και διεθνής σημασία της συμφωνίας ήταν τόσο μεγάλη που στην πραγματικότητα οδήγησε στο γεγονός ότι όχι μόνο σταθεροποιήθηκε η κοινωνικοοικονομική κατάσταση στο Αζερμπαϊτζάν και αποκαταστάθηκε η εδαφική ακεραιότητα, αλλά η χώρα άρχισε να διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στη διασφάλιση της ενεργειακής ασφάλειας και στην ανάπτυξη της υποδομής μεταφορών στην περιοχή και εκτός αυτής.
Δημιουργία και ανάπτυξη πολιτικών σχέσεων
Η επιτυχής επίλυση των κοινωνικών, οικονομικών και πολιτικών ζητημάτων που αντιμετώπισε το Αζερμπαϊτζάν, το οποίο ξεκίνησε το δρόμο της οικοδόμησης του Δημοκρατικού κράτους μετά την απόκτηση της ανεξαρτησίας, ήταν στενά συνδεδεμένη με τη θέση της χώρας μας στον κόσμο και με τις αμοιβαία επωφελείς σχέσεις με μεμονωμένες χώρες προς το συμφέρον του εθνικού κράτους και τηνεπιτάχυνση της διαδικασίας ένταξής του στην παγκόσμια κοινότητα. Υπό αυτή την έννοια, προκειμένου το Αζερμπαϊτζάν να λάβει την άξιαθέση του στο σύστημα διεθνών σχέσεων, ήταν σημαντικό να ρυθμιστούν και να αναπτυχθούν οι σχέσεις με τα κράτη και τους Διεθνείς Οργανισμούς που διαδραμάτιζαν πρωταγωνιστικό ρόλο στη διαμόρφωση της παγκόσμιας πολιτικής.
Ο Χεϊντάρ Αλίγιεφ προσδιόρισε την ανοικοδόμηση και τον εκσυγχρονισμό αυτού του τομέα στο Αζερμπαϊτζάν ως μία από τις βασικές προτεραιότητες της στρατηγικής της οικονομικής ανάπτυξης, δεδομένης της θέσης της χώρας σε ευνοϊκή γεωγραφική θέση, όπου τέμνονται οι διεθνείς γραμμές μεταφορών και συγκοινωνιών.
Στην εποχή του ο Χεϊντάρ Αλίγιεφ, λαμβάνοντας υπόψη τις καθολικές διαδικασίες που λαμβάνουν χώρα στην περιοχή και στον κόσμο συνολικά, έδινε ιδιαίτερη σημασία στη διακρατική μεταφορά εμπορευμάτων, η οποία ήταν εξαιρετικά σημαντική από την άποψη της συμμετοχής του Αζερμπαϊτζάν στη διεθνή ενταξιακή διαδικασία καιστη διαδικασία δημιουργίας διαδρόμων μεταφορών και συγκοινωνιών και στήριξε απερίφραστα τα έργα των διαδρόμων μεταφορών Ανατολής-Δύσης και Βορράς-Νότου.
Τα έργα υποδομής στην περιοχή έχουν μεγάλη σημασία όχι μόνο από την οικονομική άποψη αλλα και από την άποψη άποψη της πολιτικής σταθερότητας και ασφάλειας.
Το σιδηροδρομικό έργο Μπακού-Τιφλίδα-Καρς είναι μια από τις μεγαλύτερες επιτυχίες που σημειώθηκαν στον τομέα της πολιτικής για τους μεταβατικούς διαδρόμους διαμετακόμισης με την πρωτοβουλία του Χεϊντάρ Αλίγιεφ. Εκτός από τη μεγάληπεριφερειακή σημασία, το έργο αυτό έχει γίνει ο σπουδαιότερος διεθνής διάδρομος μεταφορών που συνδέει την Ασία και την Ευρώπη στον 21ο αιώνα. Σήμερα, σε μια περίοδο δυσκολιών στη διαμετακόμιση μέσω της Ρωσίας και του Ιράν, ο «Μεσαίος Διάδρομος», που συνδέει την Ανατολή και τη Δύση μέσω του Αζερμπαϊτζάν, αποκτά νέα σημασία για τη διαμετακόμιση των εμπορευμάτων από την Ασία στην Ευρώπη.
Λαμβάνοντας υπόψη τη σπουδαιότητατης δημιουργίας μερικών εναλλακτικών διαδρόμων για την ελεύθερη εξαγωγή των ενεργειακών του πόρων στην παγκόσμια αγορά, το Αζερμπαϊτζάν αρχίζει να συνεργάζεται με τους εταίρους του προς αυτήν την κατεύθυνση και, παρ’όλα τα εμπόδια, επιτυγχάνει τους στόχους του.
Πρώτον, τον Ιανουάριο του 1996 υπογράφηκε μια Διακυβερνητική Συμφωνία μεταξύ της Ρωσίας και του Αζερμπαϊτζάν για τη μεταφορά του πετρελαίου από το Αζερμπαϊτζάν κατά τη διαδρομή Μπακού-Νοβοροσίσκ. Στις 12 Οκτωβρίου του 1997 έχει ανοίξει αυτή η διαδρομή. Αυτός ο αγωγός, που ονομάστηκε«Βόρειος Εξαγωγικός Διάδρομος», προβλέπει τη μεταφορά πετρελαίου από τον τερματικό σταθμό Σανγκατσάλ κατά το μήκος της ακτής της Κασπίας Θάλασσας μέχρι το λιμάνι του Νοβοροσσίυσκ στη Ρωσία. Η δεύτερη διαδρομή, μέσω της οποίας μεταφερόταν το πετρέλαιο του Αζερμπαϊτζάν, ήταν ο «Δυτικός Εξαγωγικός Διάδρομος» – Μπακού-Σούψα. Αυτόςοαγωγόςτέθηκεσελειτουργίαστις 17 Απριλίουτου 1999.
Η μεγαλύτερη επιτυχία του Χεϊντάρ Αλίγιεφ στη στρατηγική του για το πετρέλαιο ήταν η υλοποίηση, τον Νοέμβριο του 1999, του έργου Μπακού-Τιφλίδα-Τζεϊχάν, ενός νέου εναλλακτικού κύριου αγωγού εξαγωγής που θα έφερνε τους ενεργειακούς πόρους του Αζερμπαϊτζάν στην παγκόσμια αγορά. Έτσι, το Αζερμπαϊτζάν κατάφερε να βγει από την εξάρτηση από έναν μονοπολικό αγωγό φυσικού αερίου, αποκτώντας τη δυνατότητα της εναλλακτικής μεταφοράςτης ενέργειας στη Δύση.
Ο αγωγός Μπακού-Τιφλίδα-Ερζερούμ δημιουργήθηκε για τη μεταφορά του φυσικού αερίου του Αζερμπαϊτζάν από το κοίτασμα Σαχ-Ντενίζ στις Ευρωπαϊκές αγορές μέσω της Τουρκίας. Το αέριο του Αζερμπαϊτζάν που μεταφερόταν μέσω αυτού του αγωγού άρχισε να ρέει προς την Ελλάδα και την Ιταλία ως αποτέλεσμα της συγχώνευσης των αντίστοιχων συστημάτων φυσικού αερίου.
Το έργο που άλλαξε τον ενεργειακό χάρτη της περιοχής
Η υλοποίηση ενός άλλου μεγάλου ενεργειακού έργου, του «Νότιου Διαδρόμου Φυσικού Αερίου», άλλαξε τον ενεργειακό χάρτη ολόκληρης της περιοχής, συνδέοντας για πρώτη φορά τις προμήθειες του φυσικού αερίου από την περιοχή της Κασπίας με τις Ευρωπαϊκές αγορές. Το Αζερμπαϊτζάν ήδη εξάγει το παραγόμενο αέριο σε γειτονικές χώρες,στην Ελλάδα, Βουλγαρία και Ιταλία, ενώ κατασκευάζονται νέοι αγωγοί διασύνδεσης για την επέκταση της Ευρωπαϊκής αγοράς των εξαγωγών του φυσικού αερίου. Το 2007 τέθηκε σε λειτουργία ο αγωγός φυσικού αερίου Μπακού-Τιφλίδα-Ερζερούμ (αγωγός φυσικού αερίου Νότιου Καύκασου) και το αέριο που παράχθηκε στην πρώτη φάση του κοιτάσματος Σαχ-Ντενίζ εξήχθη στη Γεωργία, την Τουρκία και την Ελλάδα. Το 2013 η κοινοπραξία Σαχ-Ντενίζ επέλεξε το έργο TAP (Αγωγός φυσικού αερίου «TransAdriatic») που συνδέει τα σύνορα της Τουρκίας με τη νότια Ιταλία, για να παραδώσει το αέριο από το Αζερμπαϊτζάν στην Ευρωπαϊκή αγορά μέσω του αγωγού TANAP και ο η κατασεκυή του αγωγού ολοκληρώθηκε το 2020. Αυτά τα έργα κατέστησαν δυνατή την υλοποίηση του έργου «Νότιος Διαδρόμος Φυσικού Αερίου», που συνδέει το κοίτασμα Σαχ-Ντενίζ με τη νότια Ιταλία μέσω της Γεωργίας, Τουρκίας, Ελλάδας και Αλβανίας.
Να σημειώσουμε ότι το 2021 οι εξαγωγές του φυσικού αερίου από το Αζερμπαϊτζάν στην αγορά της ΕΕ ανήλθαν σε 8,2 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα, ενώ το 2022 το ποσοστό αυτό ήταν 11,3 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα. Φέτος ο όγκος του θα είναι τουλάχιστον 11,6 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα. Ο συνολικός όγκος του φυσικού αερίου που θα εξαχθεί από το Αζερμπαϊτζάν το 2023 θα είναι περίπου 24 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα. Για τη σύγκριση, το 2021 ο αριθμός αυτός ήταν 19 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα. Μέχρι το 2027 το Αζερμπαϊτζάν σχεδιάζει κατ’ελάχιστοννα διπλασιάσει τον όγκο των προμηθειών του φυσικού αερίου στις Ευρωπαϊκές αγορές.
Η συνέχιση της πολιτικής πορείας του Εθνικού Ηγέτη
Ο λαός του Αζερμπαϊτζάν για άλλη μια φορά επιβεβαίωσε την πίστη του στις ιδέες του Χεϊντάρ Αλίγιεφ υποστηρίζοντας τον πολιτικό διάδοχό του, τον Ιλχάμ Αλίγιεφ, στις εκλογές που διεξήχθησαν στις 15 Οκτωβρίου του 2003.
Ο Πρόεδρος Ιλχάμ Αλίγιεφ, ξεκινώντας τη δραστηριότητά του ως αρχηγός του κράτους, δήλωσε ότι η κύρια αποστολή του από εδώ και στο εξής θα είναι η συνέχιση της πορείας του Χεϊντάρ Αλίγιεφ. Η πορεία αυτή συνεχίστηκε σε όλες τις κατευθύνσεις της εσωτερικής και εξωτερικής πολιτικής. Ως αποτέλεσμα των πρόσθετων μεταρρυθμίσεων, καθώς και πολυάριθμων πρωτοβουλιών περιφερειακού χαρακτήρα, το Αζερμπαϊτζάν σε πολλές παραμέτρους μετατράπηκε σε ηγετική χώρα στον Νότιο Καύκασο, η οποία επιδιώκει να εξασφαλίσει την ειρήνη και τη συνεργασία στην περιοχή και πέρα από αυτήν.
Κατά τη διάρκεια της διακυβέρνησης του ο Χεϊντάρ Αλίγιεφ διαπραγματεύτηκε εντατικά και σε διάφορες μορφές προκειμένου να διασφαλίσει την εδαφική ακεραιότητα του Αζερμπαϊτζάν ειρηνικά, μέσω των διαπραγματεύσεων. Παράλληλα, από τις πρώτες μέρες της διακυβέρνησής τουστο ανεξάρτητο Αζερμπαϊτζάν, δόθηκε ιδιαίτερη προσοχή στην ενίσχυση του στρατιωτικού δυναμικού της χώρας. Μετά από σχεδόν 30 χρόνια αναποτελεσματικών ειρηνευτικών διαπραγματεύσεων και ως απάντηση στις νέες εδαφικές διεκδικήσεις της Αρμενίας τον Οκτώβριο του 2020, κατά τη διάρκεια της διακυβέρνησης πια του Ιλχάμ Αλίγιεφ, κατά τη διάρκεια του Πατριωτικού Πολέμου των 44 ημερών, το Αζερμπαϊτζάν αποκατέστησε την εδαφική του ακεραιότητα
Η έννοια του κράτους, τα θεμέλια του οποίου έθεσε ο Εθνικός Ηγέτης, έγινε εκείνοςο παράγοντας που οδήγησε το Αζερμπαϊτζάν στην ιστορική Νίκη. Με άλλα λόγια, η αποκατάσταση της εδαφικής ακεραιότητας της χώρας μας αποτελεί φυσικό αποτέλεσμα μιας επιτυχημένης και συνεπούς στρατηγικής πορείας που εφαρμόστηκε στα χρόνια της ανεξαρτησίας.
Η τρίτη δεκαετία του 21ου αιώνα – Νέοι στόχοι και προοπτικές
Αναμφίβολα είναι σημαντικό να μετατραπεί η νίκη που κατακτήθηκε στο στρατιωτικό τομέα σε μια στρατηγική διαδικασία, τη διαδικασία στερέωσης της ειρήνης και της σταθερότητας στην περιοχή. Πρέπει να σημειωθεί ιδιαίτερα ότι αυτή η νίκη δεν είναι μόνο η απελευθέρωση των εδαφών μας από την κατοχή, η αποκατάσταση της εδαφικής ακεραιότητας και της ιστορικής δικαιοσύνης του Αζερμπαϊτζάν, αλλά και η αρχή μιας νέας εποχής της εθνικής προόδου, νέων ευκαιριών, νέων δυνατοτήταων, νέων προοπτικών.
